W dzisiejszych czasach sklepowe półki uginają się pod ciężarem produktów spożywczych. Kuszą swoim wyglądem, aromatem, a przede wszystkim obietnicą szybkiego i łatwego posiłku. Jednak za barwnym opakowaniem i przyciągającymi oko etykietami często kryją się liczne dodatki do żywności, oznaczone tajemniczymi symbolami „E”. Te substancje mają za zadanie poprawić smak, wygląd, a także przedłużyć świeżość produktów. Ale czy zawsze są one bezpieczne dla Twojego zdrowia?
Zrozumienie, co tak naprawdę spożywasz, może być wyzwaniem, zwłaszcza kiedy sprawdzasz listę składników. Niejednokrotnie pełną tajemniczych nazw i kodów. A to w głównej mierze dodatki do żywności.
Czy jednak wszystkie „E” należy traktować jako wrogów? Czy może jednak warto znaleźć wśród nich te bezpieczne, a może nawet korzystne substancje? Zapraszam do dalszej części artykułu, z którego dowiesz się, które dodatki do żywności są przyjazne dla Twojego organizmu, a które mogą być potencjalnym zagrożeniem. Pozostań z nami i sprawdź jak robić zdrowe i świadome zakupy spożywcze.
Co to są dodatki do żywności?
Zacznijmy od krótkiego wyjaśnienia. Otóż dodatki do żywności to substancje stosowane w celu poprawy smaku, wyglądu, trwałości lub wartości odżywczej. Nie da się ukryć, że są one stosowane na szeroką skalę oraz mają kluczowe znaczenie w produkcji przemysłowej żywności. Substancje te, to zarówno dodatki naturalne pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego oraz syntetyczne dodatki chemiczne. Warto podkreślić, że dodatki do żywności są regulowane prawnie, aby zapewnić bezpieczeństwo żywności dla konsumentów. Dodatki do żywności to głównie konserwanty, barwniki, emulgatory, zagęszczacze, substancje słodzące, substancje żelujące, aromaty oraz przeciwutleniacze oznaczone są za pomocą kodów „E”.
Czy wszystkie dodatki są bezpieczne?
Jesteś świadomym Konsumentem? Wiesz, jak duże znaczenie ma odpowiednia dieta i zdrowie? Zapewne coraz częściej Ty też poszukujesz produktów z naturalnym składem. Jednak czasem masz mętlik w głowie, które dodatki są rzeczywiście szkodliwe, a które jedynie poprawiają smak i konsystencję.
Zgodnie z obowiązującym prawem, większość dodatków do żywności jest zatwierdzona odpowiednimi rozporządzeniami do użytku przez odpowiednie agencje regulacyjne. Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) czy Amerykańska Agencja Żywności i Leków (FDA) wprowadziły zasady i warunki stosowania dodatków do żywności. Jednak nadal istnieje wiele kontrowersji dotyczących potencjalnych skutków zdrowotnych niektórych z tych substancji. Dyskusje dotyczą głównie takich zagadnień jak alergie, nadwrażliwość i potencjalny wpływ na zachowanie dzieci (np. przez sztuczne barwniki).
Dlaczego stosuje się dodatki do żywności?
Lista powodów dla których stosuje się dodatki do żywności jest całkiem spora. Jak już wiesz, dodatki wpływają bezpośrednio lub pośrednio na jakość, trwałość, bezpieczeństwo, atrakcyjność i smak produktów spożywczych.
- Zapobiegają także psuciu się żywności przez hamowanie wzrostu mikroorganizmów, takich jak bakterie, pleśnie i drożdże. A to wydłuża okres przydatności produktu do spożycia i zmniejsza ryzyko zatrucia pokarmowego.
- Chronią produkty przed oksydacją, która może prowadzić do jełczenia tłuszczów i zmiany kolorów, zwłaszcza w tłustych pokarmach i olejach.
- Odzyskują lub intensyfikują kolor żywności, który mógł zostać utracony w trakcie przetwarzania, przechowywania lub gotowania.
- Podnoszą naturalny smak i aromat żywności, co jest szczególnie ważne w produktach nisko kalorycznych, gdzie usunięcie tłuszczu wpływa ich smak.
- Pomagają w utrzymaniu jednolitej konsystencji produktów i zapobiegają rozwarstwianiu się składników, np. w sosach czy lodach.
- Ulepszają teksturę produktów, na przykład poprzez zwiększenie lepkości lub zapobieganie krystalizacji lodu.
- Pomagają w tworzeniu żelowej konsystencji w produktach takich jak dżemy czy galaretki.
- Są używane do stabilizowania i optymalizowania poziomu pH produktów spożywczych.
- Pomagają także zachować odpowiednią równowagę kwasowości, co jest kluczowe nie tylko dla smaku, ale także dla procesów konserwacji i stabilności mikrobiologicznej.
- Zapobiegają zbrylaniu się składników sypkich jak mąka, cukier, czy sól, co ułatwia ich stosowanie w procesach przemysłowych.
- Służą do ulepszania struktury pieczywa, ciast i innych wyrobów cukierniczych. Jest to szczególnie ważne w przemyśle piekarniczym, gdzie konsystencja i miękkość produktów są kluczowe dla zadowolenia konsumentów.
Dodatki do żywności pełnią zatem wiele funkcji, które są niezbędne w nowoczesnej produkcji żywności. Dzięki temu umożliwiają producentom oferowanie produktów lepszej jakości, które są bezpieczne, smaczne, atrakcyjne wizualnie oraz mogą być przechowywane przez dłuższy czas. Staraj się jednak wybierać produkty z jak najkrótszym składem, bez zbędnej chemii.
Podział dodatków do żywności
Dodatki do żywności można podzielić na kilka głównych kategorii w zależności od ich funkcji i zastosowania w produkcji spożywczej. Wśród nich wyróżnić można:
- Konserwanty, np. benzoesan sodu (E211) i sorbinian potasu (E202).
- Barwniki – naturalne, jak kurkumina (E100) lub syntetyczne, jak tartrazyna (E102).
- Antyoksydanty takie jak kwas askorbinowy (E300) i tokoferole (E306).
- Emulgatory, np. lecytyny (E322).
- Stabilizatory, jak guma guar (E412) i zagęszczacze jak karagen (E 407).
- Regulatory kwasowości, np. kwas cytrynowy (E330).
- Wzmacniacze smaku – glutaminian monosodowy (E621).
- Substancje słodzące: naturalne, jak stevia (E960) lub syntetyczne, jak aspartam (E951).
- Środki spulchniające – węglany, np. E500 – węglan sodu.
- Enzymy
- Środki przeciwzbrylające takie jak np. krzemiany (np. E551 – dwutlenek krzemu).
Warto poznać rodzaje dodatków do żywności, aby zrozumieć jakie pełnią funkcje. Tylko odpowiednia wiedza pozwoli Ci na bardziej świadome wybory spożywcze.
Dodatki do żywności – jak się oznacza?
Dodatki do żywności są oznaczane na etykietach produktów za pomocą specjalnych kodów, znanych jako kody „E”. System kodowania „E” został wprowadzony przez Unię Europejską w celu standaryzacji etykietowania dodatków spożywczych na terenie wspólnoty. Dzięki temu można rozpoznać rodzaj substancji dodanych do żywności, niezależnie od języka i kraju, w którym produkt jest sprzedawany.
Litera „E” oznacza, że substancja została zatwierdzona do użycia w Unii Europejskiej jako dodatek spożywczy. Litera ta jest skrótem od „Europa”. Z kolei trzycyfrowy numer to unikalne oznakowanie, które odnosi się z kolei do poszczególnych dodatków. Pierwsza cyfra (lub pierwsze dwie cyfry) w kodzie wskazują na funkcję, jaką pełni dany dodatek:
- 1xx (E 100 – 199) – barwniki
- 2xx (E 200 – 299) – konserwanty
- 3xx (E 300 – 399) – antyoksydanty i regulatory kwasowości
- 4xx (E 400 – 499) – stabilizatory, emulgatory, zagęszczacze
- 5xx (E 500 – 599) – regulator kwasowości i substancje przeciwzbrylające
- 6xx (E 600 – 699) – wzmacniacze smaku
- 7xx (E 700 – 799) – antybiotyki (rzadko stosowane jako dodatki do żywności)
- 9xx (E 900 – 999) – słodziki, środki spulchniające i inne dodatki
Przykłady popularnych kodów „E”
- E100 (kurkumina) to naturalny barwnik, który nadaje żywności żółty kolor.
- E250 (azotyn sodu) – konserwant stosowany do utrzymywania czerwonego koloru mięs i zapobiegania wzrostowi bakterii.
- E621 (glutaminian monosodowy) – popularny wzmacniacz smaku.
Dzięki systemowi kodów „E” z łatwością sprawdzisz dodatki w produktach, a tym samym dokonasz świadomych wyborów. Do tego możesz szybko sprawdzić, czy produkt zawiera substancje, które mogą być potencjalnie alergenne, kontrowersyjne lub po prostu niepożądane.
Wartość informacyjna kodów „E”
Choć kody „E” są użyteczne w szybkim rozpoznawaniu dodatków do żywności, warto również zwrócić uwagę na kontekst ich użycia – nie wszystkie substancje oznaczone kodem „E” są szkodliwe. Wiele z nich ma naturalne pochodzenie i jest bezpiecznie stosowane w przemyśle spożywczym na całym świecie. Rozsądne jest więc nie tylko zwracanie uwagi na obecność kodów „E” na etykietach, ale także na to, które z tych substancji są faktycznie akceptowalne dla zdrowego odżywiania.
Barwniki
Wśród dodatków do żywności najczęściej spotykane są barwniki i konserwanty. W każdej z tych grup możemy wyróżnić zarówno naturalne, jak i syntetyczne. Oczywiście, te naturalne barwniki są uznawane za bezpieczniejsze i zdrowsze. Należą do nich: kurkumina (E100) i beta-karoten (E160a).
Z kolei syntetyczne barwniki, takie jak tartrazyna (E102) i allura red (E129), są bardziej intensywne w kolorze, ale mogą częściej powodować reakcje alergiczne czy wzmożoną aktywność u dzieci.
Konserwanty
Konserwanty są używane do przedłużenia trwałości produktów spożywczych przez zapobieganie ich zepsuciu spowodowane przez mikroorganizmy takie jak bakterie, pleśnie czy drożdże. Chronią także produkty przed utratą jakości spowodowaną przez tłuszcze jełczejące oraz utlenianie. Do najpopularniejszych konserwantów należą azotyn sodu (E250) czy sorbinian potasu (E202).
Konserwanty jednak mogą wpływać na równowagę mikrobiologiczną w jelitach oraz potencjalnie przyczyniać się do problemów zdrowotnych, takich jak nadwrażliwość czy nawet ryzyko chorób nowotworowych.
Trudno całkowicie wyeliminować barwniki i konserwanty. Jednak warto mieć świadomość, że ich nadmiar w diecie może mieć negatywne skutki dla zdrowia.
Substancje słodzące
Substancje słodzące są dodatkami do żywności używanymi do nadawania słodkiego smaku produktom spożywczym bez dodawania tradycyjnego cukru. Stosuje się je szeroko w produkcji żywności dla diabetyków, osób na diecie czy żywności niskokalorycznej. Wyróżnić można słodziki sztuczne i syntetyczne.
Sztuczne słodzik to syntetyczne substancje, które zazwyczaj dostarczają mało kalorii. Do tego są one znacznie słodsze od cukru, a przez to często dodawane są do produktów „light” lub „zero”. Do najpopularniejszych słodzików zaliczamy aspartam (E951), sukralozę (E955) oraz sacharyny (E954). Są one kilkuset słodsze od tradycyjnego cukru.
Naturalne słodziki są postrzegane jako zdrowsza alternatywa dla cukru i sztucznych słodzików, często dostarczają również dodatkowych korzyści zdrowotnych. Do tej grupy należą stewia (E960) oraz kskylitol (E967).
Substancje słodzące umożliwiają produkcję żywności niskokalorycznej, co jest korzystne dla osób kontrolujących masę ciała lub cierpiących na cukrzycę. Pamiętaj jednak, aby nie nadużywać produktów z dodatkiem słodzików gdyż może to prowadzić do alergii lub bólu głowy, a także nadmiernego przybierania na wadze.
Dodatki zagęszczające i żelujące
Dodatki zagęszczające i żelujące to substancje z kolei wpływają na konsystencję żywności zachowując jej właściwości, takie jak smak. Są to kluczowe składniki w produkcji jogurtów, deserów, słodyczy, sosów czy zup. Najpopularniejsze to celuloza (E460), guma guar (E412) czy guma ksantanowa (E415). .
Z kolei substancje żelujące są używane do nadawania żywności struktury żelowej, co jest pożądane w dżemach, galaretkach, deserach i niektórych produktach mięsnych. Najpopularniejsze to agar (E406), pektyny (E440) i żelatyna.
Dodatki zagęszczające i żelujące są niezwykle popularne w przemyśle spożywczym. Zwiększają jakość jedzenia i odpowiednią konsystencję. Jednak w tym przypadku także ważne jest świadome podejście i wybór jak mniejszej ilości tych substancji.
Lista e dodatków – tabela
Wiemy, że czasem trudno odnaleźć się w gąszczu informacji. A już na pewno niełatwo jest rozszyfrować składy niektórych produktów. Dlatego też stworzyliśmy tabelę z wykazem wszystkich dodatków do żywności. Warto mieć taki spis wszystkich dodatków do żywności w jednym miejscu. Dzięki temu możesz mieć zawsze pod ręką ściągę i wybrać świadomie produkty, które zawierają E dodatki.
Dla szybszego dostępu, listę e dodatków przygotowaliśmy w osobnym wpisie. Kliknij i sprawdź.
Szkodliwe dodatki do żywności
Dyskusja na temat szkodliwości dodatków do żywności oznaczonych jako „E” jest obszerna i złożona. Różne badania dostarczają sprzecznych informacji. Warto jednak zwrócić uwagę fakt, że niektóre substancje mogą nieść potencjalne zagrożenia dla zdrowia. Oto lista dodatków, które powinny wzbudzić Twoją czujność:
- Aspartam (E951) – sztuczny słodzik używany w wielu produktach „dietetycznych” lub „bez cukru”. Badania sugerują, że może on wpływać na zdrowie neurologiczne i być przyczyną bólów głowy u niektórych osób.
- Glutaminian monosodowy (E621), który często używany jako wzmacniacz smaku, szczególnie w kuchni azjatyckiej i w przetworzonej żywności. U niektórych osób może wywoływać bóle głowy czy uderzenia gorąca.
- Benzoesan sodu (E211) to konserwant stosowany w wielu napojach gazowanych i produktach spożywczych. Może wywoływać alergię i astmę oraz negatywnie wpływać na zachowanie małych dzieci.
- Tartrazyna (E102) to żółty barwnik, który może występować w słodyczach, napojach i innych produktach spożywczych. Jest podejrzewany o wywoływanie reakcji alergicznych i hiperaktywności u dzieci.
- Sulfit sodu (E221) – konserwant używany do zapobiegania rozwojowi pleśni i bakterii oraz do zachowania koloru żywności. Może wywoływać reakcje alergiczne, szczególnie u osób z astmą.
- BHA (E320) i BHT (E321) to antyoksydanty dodawane do żywności, aby zapobiegać jej zepsuciu.
Pamiętaj jednak, że reakcje na dodatki do żywności są bardzo indywidualne, a ryzyko związane z ich spożywaniem często zależy od dawki i częstotliwości konsumpcji. Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności oraz inne organizacje regulacyjne regularnie przeprowadzają oceny bezpieczeństwa tych substancji. Jednak ich wyniki i zalecenia mogą się zmieniać w miarę pojawienia się nowych dowodów naukowych. Staraj się jednak być świadomym tego, co spożywasz i wybieraj produkty z jak najmniejszą ilością dodatków, szczególnie jeśli są one przedmiotem kontrowersji.
Zakazane składniki żywności
Regulacje dotyczące stosowania chemicznych dodatków do żywności są bardzo rygorystyczne i systematycznie weryfikowane. Ponadto, istnieje szereg badań, które sprawdzają, jak poszczególne dodatki wpływają na zdrowie.
Oto kilka składników żywności, na które warto zwrócić szczególną uwagę gdyż ich stosowanie może okazać się szkodliwe.
- Alizarina (E103) – barwnik, który był używany dawniej w żywności, obecnie zakazany.
- Olej mineralny (MOAH i POSH) – używane jako dodatki w żywności, jednak zakazane ze względu na potencjalne ryzyko rakotwórcze.
- Brylantowy błękit FCF (E133) – barwnik, który jest zakazany w niektórych krajach UE dla określonych zastosowań, choć w innych jest ograniczony.
- Azorubina (E122) – barwnik, który jest ograniczony w UE, a w niektórych krajach całkowicie zakazany ze względu na możliwe działania alergiczne i inne problemy zdrowotne.
- Czerwień 2G (E128) – barwnik, który był zakazany w Unii Europejskiej ze względu na obawy dotyczące bezpieczeństwa.
- Butylowany hydroksyanizol (BHA, E320) i Butylowany hydroksytoluen (BHT, E321) – Antyoksydanty, które są ograniczone w UE z powodu obaw dotyczących potencjalnego działania rakotwórczego.
Świadomość konsumencka i wymogi dotyczące oznakowania produktów odgrywają kluczową rolę w zapobieganiu spożyciu szkodliwych substancji. Dlatego ważne jest, aby być świadomym i ostrożnym podczas zakupów spożywczych.
Dodatki do żywności – wpływ na organizm człowieka
Dodatki do żywności są powszechnie stosowane w przemyśle spożywczym w celu poprawy wyglądu, smaku, trwałości oraz tekstury produktów. Nie można zaprzeczyć temu, że te substancje umożliwiają produkcję żywności na masową skalę oraz jej długoterminowe przechowywanie. Jednak weź pod uwagę fakt, że towarzyszą temu złożone konsekwencje zdrowotne, które budzą coraz większe kontrowersje.
Z jednej strony dodatki do żywności:
- przyczyniają się do wzrostu dostępności żywności,
- pomagają wydłużyć termin przydatności do spożycia produktów, co przyczynia się do zmniejszenia marnotrawstwa żywności.
- barwniki i wzmacniacze smaku sprawiają, że żywność jest bardziej atrakcyjna i apetyczna, co jest istotne szczególnie w kontekście diet terapeutycznych i suplementacji.
- niektóre dodatki, jak np. witaminy i minerały, pozwalają na wzbogacanie żywności w składniki odżywcze, co jest kluczowe w zwalczaniu niedoborów pokarmowych.
Jednak istnieją dodatki, które:
- mogą wywoływać reakcje alergiczne, jak wysypka, pokrzywka czy astma.
- powodują problemy trawienne, w tym wzdęcia, biegunki czy zaparcia.
- wpływają na metabolizm i ryzyko przewlekłych chorób, jak otyłość oraz cukrzyca typu 2. Wyniki badań są często sprzeczne, ale wskazują na możliwe ryzyko związane z regularnym ich spożywaniem.
- mogą zakłócać prawidłowe działanie układu hormonalnego.
W związku z tym podejmuj świadome decyzje zakupowe. Zawsze czytaj skład produktów i wybieraj te, które mają jak najkrótszy skład. Jeśli jednak zdecydujesz się na nieco bardziej przetworzone produkty, staraj się to robić sporadycznie. Przemycenie do jadłospisu nieco przetworzonej żywności nie zaszkodzi. Pod warunkiem, że będzie to robić świadomie i niezbyt często.
